Szelki bezpieczeństwa to jeden z podstawowych elementów ochrony osobistej (tzw. środków ochrony indywidualnej). Ich zadaniem jest zabezpieczenie użytkownika przed upadkiem z wysokości, przy jednoczesnym zapewnieniu mu możliwość skutecznego wykonywania swoich obowiązków.
Poza głównymi funkcjami szelek bezpieczeństwa, takimi jak: jest zabezpieczenie pracownika przed upadkiem z wysokości, umożliwienie mu pracy w podparciu lub z użyciem technik linowych, szelki powinny także spełniać następujące zadania:
- Odpowiednie rozłożenie sił dynamicznych działających na człowieka podczas powstrzymywania spadania.
- Ustawienie ciała człowieka w odpowiedniej pozycji podczas powstrzymywania spadania.
- Ułożenie człowieka w odpowiedniej pozycji po zatrzymaniu.
Uprząż bezpieczeństwa składa się ze specjalnie połączonych ze sobą, przy pomocy specjalnych szwów lub klamer, odcinków taśm wykonanych z bardzo wytrzymałego materiału (zazwyczaj z poliamidów).
Rodzaje uprzęży do pracy na wysokości
Wszystkie szelki bezpieczeństwa służące do pracy dostępne na rynku muszą wcześniej przejść atesty oraz być zgodne z normą PN-EN 361 i PN-EN 363.
Przy wyborze odpowiedniej uprzęży kluczowy jest rodzaj wykonywanej pracy.
Uprzęże chroniące przed upadkiem z wysokości
Uprzęże chroniące przed upadkiem z wysokości najczęściej mają dwa punkty – jeden na klatce piersiowej, drugi na plecach. Czasem można natknąć się na wersję z jednym punktem – tylko na plecach, oraz wariant z punktem asekuracyjnym na klatce piersiowe złożonym z dwóch półpunktów, które dopiero spięte razem tworzą punkt asekuracyjny.
Szelki bezpieczeństwa, których zadaniem jest ochrona przed upadkiem z wysokości, są zwykle lżejsze i nie ograniczają zbytnio ruchów. Stosuje się je zwykle, gdy pracownik nie obciąża uprzęży. Ta uprząż służy jedynie do asekuracji w razie odpadnięcia. Wykorzystuje się ją np. podczas wchodzenia po drabinie, podczas pracy w podnośnikach koszowych czy na dachach płaskich i o lekkim nachyleniu.
Uprzęże chroniące przed upadkiem z wysokości i do pracy w podparciu
Ten rodzaj szelek bezpieczeństwa jest wyposażony w dwa dodatkowe punkty umiejscowione na wysokości bioder po prawej i po lewej stronie. Do tych punktów wpina się lonże pozycjonujące lub inne systemy mające na celu stabilizację pozycji. W żadnym wypadku nie można do tych punktów dopinać systemów mających chronić przed upadkiem, ponieważ mogłoby się to skończyć uszkodzeniem kręgosłupa.
Szelki bezpieczeństwa jako całość muszą natomiast zarówno stabilizować pozycję podczas pracy, jak i chronić przed upadkiem z wysokości (poza punktami na wysokości bioder, muszą posiadać także przynajmniej jeden punkt dodatkowy punkt. Najczęściej na plecach). Pełnią dwie funkcje, a więc muszą spełniać też dwie normy – EN 361 oraz EN 358. Ten rodzaj uprzęży najczęściej wykorzystuje się podczas pracy na słupach, różnego rodzaju konstrukcjach, czy podczas pracy na drabinie. Umożliwia bezpieczne korzystanie z obu rąk.
Uprzęże do pracy z dostępem linowym
Wyróżnia się uprzęże pełne i uprzęże biodrowe.
Uprzęże pełne – są uważane za najbardziej uniwersalne. Podobnie jak wcześniej wymienione chronią przed upadkiem z wysokości oraz pozycjonują ciało podczas pracy w podparciu. To, co je jednak wyróżnia to możliwość pracy w pełnym zwisie. Posiadają dodatkowy punkt centralny w okolicy pępka (zgodny z normą PN-EN 813), który pozwala na wpięcie przyrządów zjazdowych i zaciskowych. Ten rodzaj uprzęży wykorzystywany jest głównie przez alpinistów przemysłowych oraz wszędzie tam, gdzie wymagany jest dostęp linowy.
Uprzęże biodrowe – W połączeniu z uprzężą piersiową spełniają normę EN 361. Służą głównie do pracy w zwisie i podparciu. Zgodnie z powyższą normą nie powinny być stosowane samodzielnie.
Wymienione normy dotyczące szelek bezpieczeństwa – legenda
- Norma EN 361 – ustala wymogi dotyczące konstrukcji i badań szelek. Wszystkie szelki służące do pracy na wysokości muszą być zgodne z tą normą.
- Norma EN 358 – dotyczy sprzętu ochrony indywidualnej ustalającego pozycję podczas pracy.
- Norma PN-EN 813 – wskazuje wymagania i metody badania oraz znakowania uprzęży biodrowych z dolnym elementem zaczepowym.
- Norma PN-EN 363 – informuje o wymogach dotyczących środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości.
Wybór uprzęży do pracy na wysokości – istotne aspekty
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, przy wyborze uprzęży kluczowy jest rodzaj wykonywanej pracy, czasu i częstotliwość jej wykonywania. Część szelek bezpieczeństwa została na przykład dodatkowo wyposażona w pas do pracy w podparciu (posiada dwie klamry na wysokości bioder), liczne szpejarki (pętle po bokach uprzęży służące do transportu sprzętu) lub punkt centralny służący do pracy z technikami linowymi.
Innym ważnym czynnikiem jest komfort. Zdarza się, że w uprzęży spędza się wiele godzin. Przy wyborze nieodpowiedniej szybko można poczuć mrowienie w nogach czy ból pleców. Aby szelki były wygodne i bezpieczne powinny być dostosowane do wagi i sylwetki. Zazwyczaj występują w czterech rozmiarach – M, L, XL oraz XXL. Czasem tylko w dwóch wersjach M-XL i XXL. Uprzęże dostosowane do norm EN-813 i EN-358 mają zazwyczaj na pasach udowych, ramionach oraz pasie biodrowym piankę, która zwiększa komfort pracy.
Jeżeli szelki będą używane na zewnątrz to warto także zwrócić uwagę na to, aby były wykonane z odpornego na czynniki atmosferyczne, „oddychającego” materiału, oraz na to, aby był to materiał, z którego z łatwością można usunąć zabrudzenia.
Większość uprzęży jest uniwersalna i może być stosowana zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Czasem zdarza się, że niektóre uprzęże określone są jako damskie. Oznacza to, że są bardziej dopasowane do anatomicznej budowy kobiecych bioder. Dotyczy to jednak zwykle uprzęży przeznaczonych do wspinaczki.
Szelki bezpieczeństwa – data ważności i przeglądy
Wiele osób może zdziwić fakt, że szelki bezpieczeństwa, tak jak wszystkie inne tekstylne elementy chroniące przed upadkiem, mają swoją datę ważności. Na stan szelek może wpłynąć wiele czynników, dlatego niezwykle istotne jest każdorazowe sprawdzanie sprzętu przez pracownika, przed jego użyciem. Większość producentów pozwala obecnie użytkować swoje uprzęże przez okres ok. 10 lat pod warunkiem poddawania sprzętu corocznym przeglądom. Dokładne informacje na temat daty ważności należy jednak każdorazowo sprawdzać w instrukcji dołączonej do produktu.
Uprzęże tak samo, jak pozostałe sprzęty powinny przechodzić przegląd przynajmniej co 12 miesięcy. Regulują to przepisy prawne (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/425 oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r.). Warto jednak sprawdzić, czy producent nie zaleca wykonywania częstszych przeglądów. Dodatkowo należy pamiętać, że każdy użytkownik ma obowiązek przejrzeć i ocenić (w miarę swojej wiedzy) uprząż przed każdym jej użyciem.
Przegląd szelek, jak i innych środków ochrony indywidualnej może być dokonywany przez producentów lub inne kompetentne osoby, posiadające uprawnienia oraz wiedzę na temat kontroli środków ochrony indywidualnej.
TOPO jest kontrolerem wielu przodujących marek. Jeżeli chcesz zamówić przegląd swojego sprzętu, system asekuracji lub środki ochrony indywidualnej skontaktuj się z nami!
