Wśród wielu aspektów związanych z zapewnieniem ochrony, jednym z najistotniejszych jest odpowiednia asekuracja na dachu. Wykonywanie prac na wysokości niesie ze sobą znaczne ryzyko upadku oraz innych potencjalnych zagrożeń, dlatego konieczne jest stosowanie odpowiednich systemów asekuracyjnych, które zapewnią nie tylko skuteczną ochronę, ale również spokojną pracę.
W tym artykule przyjrzymy się bliżej systemom asekuracyjnym i asekuracji na dachu, dowiadując się, jakie rozwiązania techniczne można zastosować, aby zapewnić bezpieczne środowisko pracy na wysokości. Przeanalizujemy różne rodzaje systemów asekuracyjnych, a także omówimy ich zastosowanie w zależności od charakterystyki dachu i rodzaju wykonywanych prac.
Dach płaski a dach stromy
Prace na dachach często odbywają się podczas ich budowy (głównie kładzenie połaci dachowych, murowanie kominów, instalacje systemów odgromowych czy inne prace budowlane) oraz w okresie użytkowania obiektów (prace związane z konserwacją i naprawami dachów, elementów budynku dostępnych z połaci dachowej, serwisem urządzeń zainstalowanych na dachu, a także podczas usuwania śniegu, czyszczenia rynien i innych działań konserwacyjnych). Wykonywanie pracy lub poruszanie się w okolicach krawędzi dachu, lub niezabezpieczonych otworów na dachu, a w przypadku dachów stromych poruszanie się po całej jego połaci, stwarza poważne ryzyko wystąpienia wypadku. Dlatego niezwykle ważne jest zapewnienie pracownikom niezbędnej asekuracji.
Zarówno dach płaski, jak i skośny nie mają precyzyjnej definicji w przepisach prawa. W praktyce budowlanej za dach płaski uznaje dach, którego nachylenie połaci nie przekracza 12 stopni, czyli około 20%. O dachu stromym mówimy natomiast o wszystkich dachach, których kąt nachylenia osiąga co najmniej tę wartość (12 stopni).
Mimo braku jasnej definicji prawnej tych dwóch rodzajów dachów podział na dachy o nachyleniu do 20% oraz powyżej 20% został przyjęty w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2008 r. dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy podczas robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401). Taki podział ma znaczenie podczas stosowania odpowiednich zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości.
Zgodnie z powyższym przepisem, osoby wykonujące prace w okolicach krawędzi dachu płaskiego lub dachu o nachyleniu do 20% muszą być wyposażone w odpowiednie zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości. W pierwszej kolejności zaleca się stosowanie środków ochrony zbiorowej, takich jak balustrady (z poręczą ochronną na wysokości 1,1 m, deską krawężnikową o wysokości 0,15 m i odpowiednio wypełnioną przestrzenią między nimi zabezpieczającą pracowników przed upadkiem z wysokości), siatki ochronne czy siatki bezpieczeństwa. Jednak w przypadku braku możliwości zastosowania środków ochrony zbiorowej, dopuszcza się stosowanie środków ochrony indywidualnej, takich jak szelki bezpieczeństwa.
Na dachu stromym asekuracja wymagana jest przez cały czas przebywania na połaci ze względu na potencjalne ryzyko poślizgnięcia się i wypadnięcia poza jego krawędź. Gdy dach jest na tyle stromy, że uniemożliwia poruszanie się po nim na nogach, to wymagane jest wykorzystanie technik linowych (dwie liny: asekuracyjna i robocza).
Systemy asekuracyjne na dachu – rodzaje i zastosowanie
Systemy asekuracyjne na dachu są niezwykle istotne dla zapewnienia bezpiecznej pracy na wysokościach. Prace na dachach, takie jak remonty, inspekcje czy konserwacje, niosą ze sobą potencjalne ryzyko upadku, co może prowadzić do poważnych obrażeń lub nawet śmierci pracowników. Dlatego właściwe zabezpieczenie pracowników jest nie tylko wymogiem prawnym, ale przede wszystkim moralnym obowiązkiem pracodawców.
Rodzaje systemów asekuracji stosowanych na dachu:
- Barierki samonośne (balustrady) niewymagające kotwienia, z masami bezwładnościowymi lub kotwione są często stosowane na dachach płaskich oraz w celu ochrony przed upadkiem przez otwory dachowe, takie jak np. świetliki. W zależności od poszycia dachu i obecności murków attykowych. System barierek stanowi najprostszy rodzaj zabezpieczenia pracowników na dachach budynków. Jest to też rozwiązanie najbezpieczniejsze, ponieważ minimalizuje ryzyko upadku z ramy konstrukcji dachu oraz przeważnie nie wymaga używania ŚOI (środków ochrony indywidualnej).
- Siatki bezpieczeństwa na dachach są stosowane głównie w celu zabezpieczenia pracowników podczas ich budowy. Najczęściej są to siatki systemu typu S, podwieszone do konstrukcji dachu, zanim zostanie położona jego wierzchnia warstwa. Siatki są także często wybierane do zabezpieczania świetlików dachowych. Pełnią także rolę ochronną otoczenia przed spadającymi elementami.
- Systemy linowe mogą być wykorzystywane zarówno na dachach płaskich, jak i o sporym nachyleniu. Stosuje się je najczęściej wzdłuż kalenicy dachu (w przypadku dachów skośnych). Dużym atutem tego rozwiązania jest to, że dają one możliwość asekuracji po obu stronach dachu. W zależności od wielkości dachu i ilości punktów przepięcia zaleca się stosowanie systemów wózkowych lub bezwózkowych. Systemy wózkowe mają tę przewagę, że umożliwiają przejście przez punkt bez konieczności przepinania się w trakcie. Ten rodzaj systemu składa się z liny asekuracyjnej wykonanej ze stali nierdzewnej, przymocowanej do punktów kotwiczących umieszczonych na słupkach strukturalnych. W tym przypadku zintegrowany z systemem amortyzator skutecznie przeciwdziała sile wytworzonej w czasie upadku. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom system zapewnia bezpieczeństwo i swobodę ruchu podczas pracy na powierzchni dachu. Systemy linowe są szczególnie przydatne przy krawędziach dachu, a także przy świetlikach i klapach.
- Szynowe systemy asekuracyjne na dachu to konstrukcje oparte na trwale zamontowanych szynach asekuracyjnych. Szyny najczęściej wykonywane są z aluminium lub stali nierdzewnej, co wpływa na to, że są trwałe i odporne na działanie warunków atmosferycznych. Często są wyposażane są w dodatkowe elementy, takie jak barierki i siatki zabezpieczające, które zapewniają dodatkową ochronę przed ryzykiem upadku z dachu. Niektóre szyny pozwalają na obciążenie robocze i dzięki temu można zastosować je w celu bezpiecznego poruszania się po dachach o większym nachyleniu, na przykład podczas prac przy elewacji.
- Pojedyncze punkty asekuracyjne lub siatka punktów asekuracyjnych, do których użytkownik będzie się wpinał przed wejściem w strefę zagrożenia upadkiem z wysokości. Punkty asekuracyjne, zwane też punktami kotwienia/kotwiczenia zaleca się w przypadku planowania prac na jednorodnych, strukturalnych powierzchniach, takich jak beton, stal lub lekkich dachach z pokryciem z blachy, membraną bitumiczną itp. Systemy punktowe znajdują zastosowanie zarówno na dachach płaskich, jak i stromych. W przypadku dachów płaskich są one uznawane jednak za rozwiązanie drogie i obiektywnie nieefektywne ze względu na konieczność częstego przepinania się przez punkty. Cena zależy od gęstości punktów i rodzaju dachu. Punkty asekuracyjne na dachu płaskim stosuje się zazwyczaj, gdy chcemy zabezpieczyć jakiś fragment np. jedno urządzenie, które znajduje się przy krawędzi, ale nie chcemy przy tym zabezpieczać całej krawędzi dachu lub jako punkt antywahadłowy w narożniku dachu. Jeżeli chodzi natomiast o dachy skośne, punkty kotwiczenia są często wybieranym i najbardziej budżetowym rozwiązaniem w porównaniu do innych systemów.
W przypadku dachu o nachyleniu, na którym nie ma możliwości utrzymania się stojąc na nogach, zaleca się stosowanie systemów szynowych lub systemów punktowych umożliwiających (poza asekuracją) aktywne obciążenie systemu w celu przemieszczania się w określone miejsce na dachu.
Stałe systemy asekuracji – przeglądy okresowe
Stałe systemy asekuracyjne na dachu stanowią kluczowy element dbania o bezpieczeństwo pracowników podczas pracy na wysokości, gdzie ryzyko upadku zawsze istnieje. Systemy zapewniają nie tylko ochronę przed potencjalnymi zagrożeniami, ale także stabilne i bezpieczne warunki pracy. Należy pamiętać, że regularna konserwacja i przeglądy, podobnie jak w przypadku innych środków bezpieczeństwa, są dla systemów asekuracyjnych niezbędne. Dbałość o ich stan jest kluczowa, aby zachować ich skuteczność i zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa.
Regularne przeglądy techniczne są bardzo ważne ze względu na ryzyko wystąpienia usterek, uszkodzeń czy zużycia części systemu. W ramach przeglądów można ocenić stan lin asekuracyjnych, punktów kotwiczenia, barier ochronnych oraz innych elementów systemu. Konserwacja stałych systemów asekuracyjnych na dachu obejmuje regularne czyszczenie oraz sprawdzanie połączeń śrubowych. W zależności od rodzaju systemu i warunków eksploatacji może być również konieczne regularne napinanie lin asekuracyjnych. Zaniedbanie regularnej konserwacji i przeglądów może prowadzić do poważnych konsekwencji.
